کشمکش محیط‌ زیستی بر سر درخت کریسمس؛ کاج واقعی یا مصنوعی؟

بسیاری از ما هر سال اولین بار حس خوش جشن کریسمس را موقعی تجربه می‌کنیم که به بازارچه محلی درخت کریسمس می‌رویم و میان درخت‌‌های کاج و صنوبر پرسه می‌زنیم.

اما با آگاهی روزافزون از اثرات زیست‌محیطی خریدهایی که انجام می‌دهیم، در ایام جشن میلاد مسیح هم‌چنان این پرسش مسئله مهمی در عرصه سازگاری با محیط زیست است که درخت کریسمس مصنوعی رد پای کربن کمتری از خود به جای می‌گذارد یا درخت طبیعی؟

به سراغ درخت پلاستیکی برویم و تا آخر عمر هر سال آن را بیرون بیاوریم و گرد و خاکش را بگیریم و از همان استفاده کنیم، یا بوی درخت کریسمس واقعی را خوش‌تر داشته باشیم و برویم یک تر و تازه‌اش را بخریم و با فرا رسیدن ماه ژانویه هم آن را به زباله‌دان بیاندازیم؟

شاید پاسخ بدیهی این باشد که باید کلاً از خرید درخت اجتناب کنیم. حرفش را هم نزنید! ایندیپندنت نظر متخصصان را در این زمینه جویا شده...

کدام نوع درخت کریسمس کمترین رد پای کربن را باقی می‌گذارد؟

اگر درخت کریسمس واقعی بخریم که در محل خودمان پرورش نیافته باشد، فرایند حمل آن تا در خانه می‌تواند رد پای کربن را سنگین‌تر کند.

به همین خاطر ممکن است خیال کنیم درخت مصنوعی که عمر بیشتری دارد انتخاب بهتری است، چون لازم نیست هر سال به خاطرش خودرویی را به حرکت درآورند و بنزین بسوزانند.

اما مؤسسه کربن تراست می‌گوید اینطور نیست. آن‌ها می‌گویند رد پای کربنی که درخت کریسمس واقعی به جا می‌گذارد «بسیار کمتر» از درخت مصنوعی است، مخصوصاً اگر آن را به روشی معقول دور بیندازیم.

این مؤسسه می‌گوید رد پای کربن یک درخت طبیعی دو متری، که ریشه ندارد و پس از کریسمس هم آن را درون خاکچال می‌اندازند، حدود ۱۶ کیلوگرم دی اکسید کربن است.

رد پای کربن یک درخت دو متری که ریشه دارد و پس از استفاده به روش مناسبی آن را دفع می‌کنند (مثلاً آن را در آتش‌بازی‌ها می‌سوزانند، می‌کارند یا از آن تخته تهیه می‌کنند) حدوداً به اندازه ۳.۵ کیلوگرم دی اکسید کربن است که حدود ۲۲ درصد کمتر از رد پای کربن درخت بی‌ریشه است.

از سوی دیگر، درخت کریسمس پلاستیکی دو متری، رد پای کربنی معادل حدود ۴۰ کیلوگرم دی اکسید کربن دارد که بیش از ۱۰ برابر رد پای کربن درخت طبیعی‌ای است که به روش مناسبی دفع شده باشد.

بنابراین، اگر درخت مصنوعی داشته باشیم، باید دست‌کم ۱۰ سال از آن استفاده کنیم تا اثرات محیط زیستی‌اش با اثراتی که درخت طبیعی بر محیط زیست می‌گذارد برابر شود، به شرط آنکه درخت طبیعی را در طبیعت به حال خود رها نکنیم. البته در صورتی می‌شود این کار را کرد که درخت مصنوعی را طوری ساخته باشند که بتواند آن‌همه عمر کند.

بسیاری از شوراهای محلات در سطح کشور خدمات جمع‌آوری درخت کریسمس ارائه می‌دهند و درخت‌های کریسمس را جمع و بازیافت می‌کنند.

دارن مِسِم، مدیر عامل بخش صدور گواهی مؤسسه کربن تراست، توضیح می‌دهد که رد پای کربن درخت مصنوعی به خاطر این که «فرایند تولیدش انرژی بسیاری می‌برد» زیاد است.

تازه درخت کاج یا صنوبر واقعی « به خودی خود، دی اکسید کربن را جذب و اکسیژن تولید می‌کند.»

آنه ماری کوب، مسئول صدور گواهی در مؤسسه جنگل‌داری انجمن خاک، توضیح می‌دهد که چرا این مؤسسه توصیه می‌کند در ایام عید درخت واقعی بخریم.

کوب می‌گوید «درخت کریسمس واقعی منبعی تجدیدپذیر است که اگر درست بازیافت یا دفع شود آلودگی ایجاد نمی‌کند.»

مسم توضیح می‌دهد که با دور انداختن درخت کریسمس از راه درست و تبدیل آن به پوسال «دی اکسید کربن و متان تولید می‌شود.»

کوب می‌افزاید با خریدن درخت کریسمس طبیعی نیازی نیست نگران جنگل‌زدایی باشیم، چون بیشتر این درختان را «در باغ کاشته‌اند و از جنگل‌هایی که قبلاً وجود داشته بریده نشده‌اند.»

مؤسسه وودلند تراست می‌گوید فرایند پرورش درخت کریسمس تا وقتی که به ارتفاع بهینه برسد حدود ۸ تا ۱۰ سال زمان می‌برد.

وقتی درخت کریسمس را می‌بُرند، بلافاصله نهال دیگری به جای آن می‌کارند و به ازای پرورش هر درخت حدوداً دو متری، تا ۱۰ درخت می‌کارند.

ما که در خانه درخت کریسمس پلاستیکی داریم چه باید بکنیم؟

امی مورفی، فعال حوزه درختان در مؤسسه محیط زیستی «دوستان زمین»، می‌گوید اگر همین الآن در خانه درخت کریسمس مصنوعی دارید خوب است هم‌چنان از همان استفاده کنید.

مورفی به ایندیپندنت می‌گوید:‌ «قانون کلی این است که اگر درخت مصنوعی در خانه دارید، از همان استفاده کنید و کاری کنید تا جایی که می‌شود عمر کند.»

وقتی زمان آن فرا رسید که درخت‌تان را عوض کنید، می‌توانید گزینه‌ محیط زیستی‌تر درخت واقعی را برای خانه‌تان در نظر بگیرید.

چگونه باید خرید درخت کریسمس طبیعی را آغاز کرد؟

اگر به دنبال خرید درخت کریسمس واقعی هستید، توصیه کوب این است که سعی کنید از همان محل زندگی خودتان درختی پیدا کنید که همان‌جا کاشته شده و پرورش یافته.

با این کار رد پای کربن درختتان کمتر خواهد بود چون چند کیلومتر کمتر راه طی کرده‌اید تا به خانه بیاوریدش و تازه اینطوری از کسب و کارهای محلی نیز حمایت کرده‌اید.

مورفی، از مؤسسه دوستان، زمین توضیح می‌دهد که در خرید درخت کریسمس طبیعی، بعضی از انواع این درخت‌ها با محیط زیست سازگارترند.

او می‌گوید: «اگر هنوز دارید فکر می‌کنید که چه کنید، با خریدن درختی که با ریشه در گلدان قرار دارد می‌توانید آن را بیرون از خانه نگه دارید و هر سال از آن استفاده کنید. با این کار اثرات محیط زیستی منفی درخت کریسمس کاهش می‌یابد و صرفه اقتصادی‌اش بیشتر است.»

مورفی بر قابلیت سازگاری درخت کریسمسی که در گلدان باشد تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد که می‌توان چنین درختی را در بالکنی کوچک، یا بیرون از منزل نگه داشت یا حتی در زمین کاشت تا هر سال بشود از آن‌ استفاده کرد.

چرا به اجاره درخت کریسمس فکر نکنیم؟

راه دیگر برای رسیدن به پایداری بیشتر در اجرای سنت درخت عید این است که درختی را که قبلاً از آن استفاده شده برای این فصل اجاره کنیم.

به کمک شرکت‌هایی مانند مؤسسه غیرانتفاعی فری‌سایکل( بازیافت مجانی)، می‌توان درخت کریسمسی پیدا کرد که قبلاً در خانه دیگری از آن استفاده شده. شاید هم بتوان از مراکز باغداری محلی یا نهالستان‌ها درخت مورد نظر را پیدا کرد.

مورفی می‌افزاید: «اگر هم درخت همیشه سبز بزرگی، مانند یوکا، در خانه دارید، همان را برای کریسمس تزئین کنید!»